Sıcak yaz gecelerinin dehşetli düşü olan sivrisineklerin kimi ısıracaklarını nasıl seçtikleri yeni bir araştırmayla ortaya çıktı.
Sivrisinekler aslında sandığımız kadar pak değil. Yalnızca vızıldayarak yahut kanımızı emerek canımızı sıkmıyor.
Sivri sinekler taşıdıkları farklı virüs ve parazitleri bulaştırmaları sebebiyle beşerler için en ölümcül hayvanların içinde yer alabiliyor. Bu sineklerin birtakım tipleri sadece beşerlerle beslenir, lakin bu kadar başarılı bir besleyici olmak için insan ve hayvan kokusunu ayırt edecek hassas hedefleme düzenekleri geliştirmiş olmaları gerekir.
Nature mecmuasında yayınlanan yeni bir çalışma, sivrisinekler neyi, nasıl tespit ettikleri sorusuna karşılık vermeyi amaçlıyor.
Ekoloji, evrimsel biyoloji ve sinirbilim yardımcı doçenti Carolyn ‘Lindy’ McBride yaptığı açıklamada ‘Bir nevi sivrisinek beynine daldık ve ‘Ne kokusu alabiliyorsun? Beyninizi neler tetikliyor? Nöronlarınızı ne aktive ediyor? Ve insan kokusuna karşı hayvan kokusu aldığınızda beyniniz nasıl farklı biçimde aktive oluyor?’ diye sorduk’ dedi.
Araştırmacılar CRISPR-Cas9 kullanarak, Zika virüsü, dang virüsü, sarı humma virüsü ve chikungunya virüsünün vektörleri olan genetiği değiştirilmiş Aedes aegypti sivrisineklerini oluşturdu.
Bu transgenik böcekler, faal olduklarında ışıldayan beyinlere sahipti ve bilim insanlarının beyinleri yüksek çözünürlükte görüntülemesine imkan sağladı. Araştırmacılar sonrasındasında, böceğin ilgisini çeken şeyi belirlemek için kelam konusu sivrisineklere bir rüzgar tüneli aracılığıyla insan ve hayvan aromalı hava verdi.
Sivrisineklerin iştahını tetiklemek için 16 insan, iki sıçan, iki koyun, iki bıldırcın ve dört köpeğin kokusunu kullanıldı.
Bu örnekleri toplama prosedürleri de pek değişikti. Koyunlar için, birkaç postu bağışlayan bir çiftlik bulunuyordu ve köpekler için bir tımar salonunu ziyaret ettiler ve kesilmiş tüyler topladılar.
İnsanlar için kullanılan sistem ise daha enteresandı. Çalışma muharriri Jessica Zung “İnsan örnekleri için bir sürü mükemmel gönüllümüz vardı” dedi ve devam etti: ‘Birkaç gün duş almamalarını, daha sonra soyunup teflon bir torbanın içine uzanmalarını istedik.’
Gönüllülerin çıplak olmalarının gerekmesinin niçini ise giysilerin insan kokusunu bozabilecek olmasıydı.
Tüm bu kokuları topladıktan daha sonra, görüntüleme heyetim alanındaki genetiğiyle oynanmış sivrisineklere koku üflemek için akıllı bir sistem tasarladılar. Sivrisinek beyninin glomerül ismi verilen 60 hudut merkezi bulunur ve takım başlangıçta bu merkezlerin birçoklarının sivrisineklerin bir daha sonraki yemeğini bulmasına ve insan kokularını hayvanlardan ayırt etmesine yardımcı olacağını var iseymıştı, lakin bunun tam karşıtı olduğu ortaya çıktı.
Genel olarak, bu heyecan verici ortak araştırma, yeni kovucuların geliştirilmesine yardımcı olabilir ve sivrisinek ısırıklarından hayli daha tesirli bir biçimde korunabiliriz.
Deneyler kararında sivrisineklerin insan kokusu bakımından güçlü ve muhtemelen terden çok eşsiz insan derisi lipidlerinden kaynaklanan iki kimyasalı (dekanal ve undekanal) tespit ettiği belirlendi.
Sivrisinekler aslında sandığımız kadar pak değil. Yalnızca vızıldayarak yahut kanımızı emerek canımızı sıkmıyor.
Sivri sinekler taşıdıkları farklı virüs ve parazitleri bulaştırmaları sebebiyle beşerler için en ölümcül hayvanların içinde yer alabiliyor. Bu sineklerin birtakım tipleri sadece beşerlerle beslenir, lakin bu kadar başarılı bir besleyici olmak için insan ve hayvan kokusunu ayırt edecek hassas hedefleme düzenekleri geliştirmiş olmaları gerekir.
Nature mecmuasında yayınlanan yeni bir çalışma, sivrisinekler neyi, nasıl tespit ettikleri sorusuna karşılık vermeyi amaçlıyor.
Ekoloji, evrimsel biyoloji ve sinirbilim yardımcı doçenti Carolyn ‘Lindy’ McBride yaptığı açıklamada ‘Bir nevi sivrisinek beynine daldık ve ‘Ne kokusu alabiliyorsun? Beyninizi neler tetikliyor? Nöronlarınızı ne aktive ediyor? Ve insan kokusuna karşı hayvan kokusu aldığınızda beyniniz nasıl farklı biçimde aktive oluyor?’ diye sorduk’ dedi.
Araştırmacılar CRISPR-Cas9 kullanarak, Zika virüsü, dang virüsü, sarı humma virüsü ve chikungunya virüsünün vektörleri olan genetiği değiştirilmiş Aedes aegypti sivrisineklerini oluşturdu.
Bu transgenik böcekler, faal olduklarında ışıldayan beyinlere sahipti ve bilim insanlarının beyinleri yüksek çözünürlükte görüntülemesine imkan sağladı. Araştırmacılar sonrasındasında, böceğin ilgisini çeken şeyi belirlemek için kelam konusu sivrisineklere bir rüzgar tüneli aracılığıyla insan ve hayvan aromalı hava verdi.
Sivrisineklerin iştahını tetiklemek için 16 insan, iki sıçan, iki koyun, iki bıldırcın ve dört köpeğin kokusunu kullanıldı.
Bu örnekleri toplama prosedürleri de pek değişikti. Koyunlar için, birkaç postu bağışlayan bir çiftlik bulunuyordu ve köpekler için bir tımar salonunu ziyaret ettiler ve kesilmiş tüyler topladılar.
İnsanlar için kullanılan sistem ise daha enteresandı. Çalışma muharriri Jessica Zung “İnsan örnekleri için bir sürü mükemmel gönüllümüz vardı” dedi ve devam etti: ‘Birkaç gün duş almamalarını, daha sonra soyunup teflon bir torbanın içine uzanmalarını istedik.’
Gönüllülerin çıplak olmalarının gerekmesinin niçini ise giysilerin insan kokusunu bozabilecek olmasıydı.
Tüm bu kokuları topladıktan daha sonra, görüntüleme heyetim alanındaki genetiğiyle oynanmış sivrisineklere koku üflemek için akıllı bir sistem tasarladılar. Sivrisinek beyninin glomerül ismi verilen 60 hudut merkezi bulunur ve takım başlangıçta bu merkezlerin birçoklarının sivrisineklerin bir daha sonraki yemeğini bulmasına ve insan kokularını hayvanlardan ayırt etmesine yardımcı olacağını var iseymıştı, lakin bunun tam karşıtı olduğu ortaya çıktı.
Genel olarak, bu heyecan verici ortak araştırma, yeni kovucuların geliştirilmesine yardımcı olabilir ve sivrisinek ısırıklarından hayli daha tesirli bir biçimde korunabiliriz.
Deneyler kararında sivrisineklerin insan kokusu bakımından güçlü ve muhtemelen terden çok eşsiz insan derisi lipidlerinden kaynaklanan iki kimyasalı (dekanal ve undekanal) tespit ettiği belirlendi.