Alvi, “Türkiye’nin ve Pakistan’ın etrafında neler olup bittiğinin stratejik açıdan anlaşılması değerlidir. İslam ümmetinin bir arada düşünmesi gerçeği yadsınamaz. Bu sürekli gündemimizde olacak. Bağlarımızın daha da yakınlaştığının gösterilmesi Türkiye ve Pakistan halkı için önemli” dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Pakistan’a muhtemel bir ziyaretini nasıl değerlendiriyorsunuz? İki ülke içinde geliştirilmesi gereken alanlar nelerdir?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Pakistan’a ziyaretini memnuniyetle karşılayacağız. Pakistan ve Türkiye derin uzun müddetli bağlara sahip. İslam ümmeti açısından bu münasebet 14 asır öncesine uzanır, devlet olması açısından ise Pakistan’ın kurulmasından bu yana var. Halklar açısından da 19. yüzyılın ortalarından itibaren münasebet var. Türkiye’nin Rusya ile savaşında, Türkiye’de yaşanan sarsıntıda Pakistan’daki Müslümanlar yardımlar organize etti. Türkiye’nin yanında çeşitli savaşlarda yer alması için beşerler gönderdi. Bu sebeple iktidara kim gelirse gelsin iki ülke içinde derin bir anlayış ve münasebet var. Bu ivme uzun müddettir devam ediyor. Karşılıklı bir sevgi olduğuna inanıyorum. Cumhurbaşkanı olduğumda ve bu bakılırsavdilk öncesinde Türkiye’ye ziyaretlerim benim için fazlaca etkileyiciydi. İstanbul ve öbür kentlerin sokaklarında Pakistanlı olduğunu anladıklarında bir sevginin taşması epey şaşırtıcıydı. Türk taksi sürücülerine denk geldim. Benden fiyat almadılar, bunun kardeşlik gereği olduğunu belirttiler ve fiyat almamakta ısrar ettiler. Bu dostluk son derece derin ve bu sebeple her iki ülkenin cumhurbaşkanları ve başbakanları tarafınca son derece gerçek sözlerle vurgulanıyor. Sayın Erdoğan’ın ziyaretini memnuniyetle karşılayacağız. Ülkeler daha fazla iş birliği yapıyorlar. Bu günümüzde değerli bir hale geliyor zira dünya değişiyor. Dünya bir değişim ortasında. Bu sebeple dost olan ülkelerin bu bağları yeni çağda dünyaya yeni biçimde bakmaları gereği konusunda sağlamlaştırmaya muhtaçlıkları var. Örneğin, Ukrayna’daki savaş hepimiz için bir sürprizdi. Biz barış istiyoruz. Barış kelam konusu olduğunda sayın Erdoğan’ın rolü, Pakistan Başbakanı’nın barış arayışları, bence bunlar değerli. Münasebetlerin daha da güçlendirilmesi, karşılıklı yatırımlar… Aramamız gereken şey bu. Türkiye’nin ve Pakistan’ın etrafında neler olup bittiğinin stratejik açıdan anlaşılması değerlidir. İslam ümmetinin bir arada düşünmesi gerçeği yadsınamaz. Bu ebediyen gündemimizde olacak. Bağlarımızın daha da yakınlaştığının gösterilmesi Türkiye ve Pakistan halkı için kıymetli.
ABD, Çin ile Rusya içinde Pakistan’ın ilgilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Rusya’dan petrol ve tahıl alacak mısınız?
Buna hükümetin karar vermesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı bu mevzuda karar mercii değil ama Pakistan uzun vadeli dostu ABD ile yeterli ilgiler istiyor. Emsal biçimde biz Çin ile münasebetimize devam etmek ve bunu ilerletmek istiyoruz. Pakistan için bu, birbirini dışlayan bir şey değil. Hatta öbür harika güçler de bu savaşta kimilerinin dünyaya üstünlük sağlamasını da göz önünde bulundurmalıdır. Pakistan kimsenin elinde bir oyuncak olmak istemiyor. Pakistan bağımsız bir ülke. Pakistan herkesle yeterli alakalar istiyor, bilhassa dünyanın ekonomik çalkantıdan geçtiği bir periyotta. Biz ekonomik bir çalkantının içerisinden geçiyoruz. Türkiye ekonomik bir çalkantının ortasından geçiyor. Kapitalizmin ve hür ticaretin değişimi, gelecekte kuralların nasıl değiştirileceğini, bloklar dünyayı bölecek mi yoksa birleştirecek mi bilmiyoruz. Zira soğuk savaşın yaşandığını gördük. Dünya vatandaşlarının ve harika güçlerin trilyonlarca dolarlık güç kazanılan paralarının sırf silah geliştirmeye harcandığında Karşılıklı Garantili İmha (MAD) doktrininin yaşandığını gördük. Son 10 yılda bu çatışma azaldı. Ortaya çıkan yeni bloklar içinde gelecekte anlayışın geliştirilmesi gerektiğini umuyoruz. Yeni güç blokları geliştirilmeli, dehşetler azaltılmalı ve durumlar için daha fazla anlayış ve ahenk sağlanmalıdır. Dünyanın epey fazla iş birliğine muhtaçlığı var. Pakistan rastgele bir kutuplaşma aramıyor. Pakistan rastgele bir kampta yer almak istemiyor. Pakistan dünyada barış ve dostluk istiyor. Bu ülkeler bizim uzun müddettir dostlarımız. ABD uzun yıllardır Pakistan’ın dostu. Çin de 1960’lardan daha sonra Pakistan’ın yeterli dostu oldu. Kimse bir arkadaş için feda edilmeyi beklemez. Bu bizim kültürümüzde olmaz. Kimse bunu beklemez. Bu sebeple ABD ile ilgilerimizi geliştiriyoruz. Çin ile ilgilerimiz gelişiyor. elbette Türkiye ile ilgilerimiz gelişiyor. Pakistan dünyada barış isteyen bir pozisyonda. Rolümüz barışçıl olmalı. Rolümüz Afganistan’da barışı arıyor olmalı. Zira bu Orta Asya ülkeleriyle alakalar ve malların (Pakistan limanı) denize taşınması için fazlaca kıymetli. Bu, şayet Afganistan’da bir barış olursa, ekonomik refahın rotası. Afganistan barışı arıyor ve Pakistan Afganistan’da barış arayan biraz evvel bahsetmiş olduğum güçlerle daima bir arada olmuştur.
Pakistan ve Çin kuvvetli münasebetlere sahip ve Pekin’in burada Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) üzere büyük yatırımları var. tıpkı vakitte birtakım uzmanlar Çin’in Pakistan’a karşı borç tuzağı diplomasisi yürütebileceğini savunuyor. Bunu nasıl görüyorsunuz?
Biz Çin ile epey yakın dostuz. O denli düşünmüyorum. Ekonomik çıkarlarımız için fazlaca değerli olan Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) paydaşlığımız bulunuyor. Pakistan’da hayli büyük gençlik patlaması var. Yalnızca Çin değil, beraberinde da dünya, gençlerimizi bilişim teknolojisi ve başka dallarda kullanabilmek için ilgileniyor. Bilişim dalı kelam konusu olduğunda dünyada insan kaynağında önemli bir kıtlık var. Dünyada daha fazla data var ve bu dataları tahlil edecek bireyler var. Bu sebeple Çin ile tüm kesimlerdeki iş birliğimiz güç durumuyla, yoksulluğun azaltılması ve iş oluşturma ile başladı. CPEC, (Çin için) mallarının Pakistan üzerinden taşınması için Pekin yahut öteki limanlara götürmekten daha kolay. Bu ve şüphesiz Orta Asya ülkelerine açılan koridorlar Çin ile iş birliğimize yarar sağladı. Ve bunun devam edeceğini düşünüyorum. CPEC’i kullanmak onlar için işleri kolaylaştırdı. Çin ile bağımız fazlaca olumlu oldu ve bence bu devam edecek.
Hindistan ile münasebetlerle ilgili olarak, iki ülke içinde barışa yönelik umutlar için ne söyleyebilirsiniz?
Pakistan Hindistan ile barış arıyor. Ama Hindistan barış arıyor mu, bundan hayli emin değilim. Emin değilim zira tüm tekliflerimiz meçhul bırakıldı. Hindistan’ın Keşmir’deki aksiyonlarının barış için epeyce önemli bir pürüz olduğuna inanıyorum. Demografik değişim yaşanıyor. Bu sayede bölgenin idare biçimini ve halk demografisini değiştirmeye çalışıyorlar. Bu Keşmir halkı için acı verici tehlikeli bir teşebbüs ve ayrıyeten Hindistan tarafınca başlangıçta verilen özel statü sonucuna karşı. Biz özel statüye inanmıyoruz. Keşmir probleminin Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK) kararlarınca çözülmesi gerektiğine inanıyoruz. Hindistan bu mevzuyu BM’ye taşıdı. Aksi biçimde Keşmir Pakistan’ın bir kesimi olurdu. Pakistan yeni oluşan BM’ye hürmet duydu. Ancak Pakistan hayal kırıklığına uğradı. Keşmir kelam konusu olduğunda Hindistan’ın denemediği yol kalmadı. Bu, ülkelerimiz içindeki en büyük uyuşmazlık konusu. bununla birlikte, (iktidardaki) Hindistan Halk Partisi’nin (BJP) kanısının Hintli Müslümanlara yönelik ataklara niye olmasından da telaş duyuyoruz ve bence İslam dünyası da bu hususta telaşlı. Müslümanların Hindistan’da yalnızlaştırılma biçimi bizim için acı verici. Türkiye için de öteki İslam ülkeleri için de acı verici. Azınlıkların barış ortasında yaşayabilmesini istiyoruz. Görüyorsunuz, azınlıklar kuşatıldıklarında, dövüldüğünde yahut tecavüze uğradıklarında, yargılandıklarında sesleri bastırılıyor ve bu huzursuzluk yaratıyor. niye Pakistan öteki ülkelerden daha fazla telaşlı. Zira biz komşuyuz. Hindistan’da ne yaşanıyorsa onlar kolay tarafı seçme ve Pakistan’ı suçlama eğilimindeler. Pakistan’ın bununla hiç bir ilgisi yok. Pakistan (Hindistan’da eyalet) Gucerat’taki isyanları kınadı. Pakistan dünyadaki tüm Müslümanların sesidir. Türkiye üzere Müslümanların sesini yükseltti ve Pakistan İslam İşbirliği Teşkilatı’nda (İİT) da kıymetli bir role sahip. Ben Hindistan ile barış istediğimize inanıyorum. Buna kuşku yok. Ancak Hindistan barışa yanlışsız adım atmalı. Keşmir’in ikili bir problem olduğu için memleketler arası forumlarda tartışılamayacağını söyleyerek BM Güvenlik Kurulu kararlarını ihlal ediyorlar. Yani bu bir barış teklifi değil. Ancak Pakistan barış istiyor.
Pakistan, 1996’da Afganistan’da Taliban rejimini tanıyan birinci ülkelerden bir tanesiydi. Evvelki İmran Han devrinde İslamabad yeni Taliban hükümetiyle dünya içindeki meseleleri çözmek için çok etkindi. Lakin mevcut durumda ilginin biraz azaldığı görülüyor. Bunun sebepleri nelerdir?
Buna katılmıyorum. İmran Han hükümeti ile mevcut hükümetin Afganistan siyaseti birbirine fazlaca benziyor. niye bunu söylüyorum, evvelki Pakistan hükümeti Afganistan’da ortalarında öbür kümelerin da bulunduğu geniş çerçeveli hükümet ve adamların olduğu üzere bayanların da eğitiminin teşvik edilmesini istiyordu. Eski hükümet ile yeni hükümetin Afganistan ilgileri bu izler üzerinden devam etti. Pakistan Afganistan’da barışı çok derecede istiyor zira bu bizim iktisadımızla de ilgili. Şayet Afganistan’da barış olursa Pakistan bu ülkenin bir daha inşasına ait yardımlarda en büyük hisseye sahip olacak. Pakistan’ın Afganistan’a muazzam fedakarlıkları oldu. Bugün Türkiye Suriye’den 3,5 milyonun üzerinde mülteciye konut sahipliği yapıyor. Pakistan’ın 40 yıldır 4 milyonu aşkın mülteciyi barındırdığını anlarsınız. Sığınmaya gereksinimi olan insanlara kalplerimizi açtık. Ukraynalı mültecilerin kabul edilmesini memnuniyetle karşılıyorum lakin batı hayli hami oldu. Ancak ikili standart var üzere görünüyor. Ama Pakistan ve Türkiye insani seviyede epey büyük fedakarlıklar yaptı. Pakistan Afganistan ile kardeşçe münasebetler için üzerine düşeni yaptı ve Afganistan’daki yeni hükümete inanıyorum.
Şu anda Pakistan’da siyasi krizin büyüdüğünü görüyoruz. Siyasi başkanlara karşı halkı kışkırtma davaları ve eski Başbakan İmran Han’a yönelik terör davaları açıldı. Bu durum daha ne kadar sürecek?
Zaman vakit siyasi kutuplaşmanın çok hale geldiğini düşünüyorum. Türkiye tarihinde de 70 ve 80’li senelerda siyasi kutuplaşma çok çoktu. Türkiye’de okuyan bir arkadaşımı hatırlıyorum, okullar o periyot 6-7 ay kapalı kalıyordu. Benim rolüm bu siyasi kutuplaşmayı azaltmaya çalışmak. Pakistan bir demokrasidir ve giderek kuvvetli bir demokrasiye dönüşüyor. Zira yaşanmakta olan bu imtihan ve musibetlerden geçiyoruz. Kutuplaşmanın benim yorumlarıma daha az muhtaçlığı var. Bu kutuplaşmayı artırmak istemiyorum. Yapabileceğim bir şey var ise her şeyin daha barışçıl olmasını isterim. Doğal ki BM’deki ülkeleri Pakistan’da yaşananlarla ilgili konuşmaya davet eden bu tıp aksiyonlardan kaçınılmalı. Pakistan 60 yahut 70 televizyon kanalı ve özgür medya ile kendisiyle gurur duyuyor. Lakin kimi vakit hükümetin birtakım hareketleri medyanın gerçek ve gerçekleri haberleştirmekten korktuğu bir durum meydana getiriyor. Bu dalda ilerleme kaydedilmesi gerektiğine inanıyorum. Medya söylemiş olduklerine dikkat etsin. Ve beraberinde hükümet, medya çalışanlarımız ve dünya basını tarafınca hoşlanmayan bir adım atmaya teşvik edilmiyor.
Gazeteciler Pakistan’da şu anda maksatta. Hükümete direktiflerinize karşın medya ve gazetecilere yönelik tutuklamalar ve aksiyonlar devam ediyor. Bu ülkenizin yurt haricindeki imajını etkilemez mi? Hükümet niye muhalif sesleri amaç alıyor?
Medyanın bize özgür söz verebilmesi gerektiğine inanıyorum. Medyanın da sorumluluğu olduğunu düşünüyorum. kimi vakit medya benim açıklamalarımdan da anlatmak istediğim şeyin haricinde sözlerimi yakalıyor. Memleketler arası medyanın önyargılarını nasıl tabir ettiğini görüyorsunuz. Medyanın önyargılarını sürdürmesini bekliyorum. Tüm Avrupa medyası Avrupa yönelimli, tüm doğu medyası da doğu yönelimli. Onlar birbirlerinin önyargılarını ve sorunlarını anlamıyorlar ve dünya meselelerine birebir mercekle bakıyorlar. Bu mümkün değil. Pakistan’da hükümetin medyayla münasebetine ve siyasi partiler içindeki ilgilere daha az bağrışma ve daha fazla iş birliği ve olgunluğun gelmesi gerektiğine inanıyorum.
Daha evvelki konuşmalarınızda ordunun tartışmalara mevzu edilmemesi konusunda ikazlarınız oldu. Ordu kurumu Pakistan için nasıl bir mana tabir ediyor?
Pakistan Anayasası birkaç bahiste pek açık. Pakistan Anayasası yargıyı eleştirmemeniz gerektiğini söyler zira yargı baskı altına girebilir ve orduyu eleştirmemelisiniz. niye? Zira onlar disiplin sistemine sahip. Afganistan, Suriye, Libya, Yemen’de her şey terörden ötürü darmadağın oldu. Lakin yiğitçe bir savaş veren ve terörü yenen, Pakistan ordusu ve halkıydı. Kısmen acı çektik lakin Pakistan’ı etkilemedi. Bu, ordunun muazzam bir katkısı. Lakin toplumsal medya büyük bir medya. Kimi önderlerimiz 17-20 milyon kişi tarafınca takip ediliyor. Ben Twitter’a 2007’de katıldım. Toplumsal medyada etkinim ve insanlara bunun epeyce farklı bir olgu olduğunu söylüyorum. Bu yeni dünyanın anlamaya çalıştığı bir olgu. Biz ve yargı bu olguyu anlamadığımız için YouTube Pakistan’da 2 yıl boyunca yasaklandı. Ne büyük kayıp. Zira bu ortamı anlayamadılar. Tenkide gelince, Pakistan haricinde oturup sizi ve bilgi akışını eleştiren beşerler olabilir. Şayet tenkit yüzünden yasaklanıyorsa, tahminen yüzde 10’u eleştirel lakin yüzde 90’ı bilgi akışı. Lakin bir daha de hepsini yasaklıyorsun. Misal biçimde dünyada bugün toplumsal medya üzerinde fazlaca fazla hassasiyet var. Beşerler kendilerini tabir etme konusunda özgür. Ben siyaset içerisinde faaliyet gösterirken 60 bireyle protesto yaptığımı, barışçıl olmasını istediğimizi hatırlıyorum. Bir hükümet binasına girdiğimizde bir kişi cam kapıyı o denli kuvvetli çekti ki kapı kırıldı ve bu durum hakkımda davaya yol açtı. Ben 2 sene boyunca bu davayla gayret için mahkemeye gittim. Lakin ben 50 kişiyi yönetemezsem sen toplumsal medyayı nasıl yönetebilirsin? Bu yüzden eski jenerasyonumuzun daha fazla hassasiyeti olduğunu düşünüyorum. Ben de toplumsal medyada hakarete uğruyorum. Lakin onlar bana hakaret etmiyorlar, kendi takipçileriyle konuşuyorlar. Bana edilen hakaret onların kendi takipçileriyle diyaloğunun bir kesimi. Bence dünya bundan öğrenmeyi sürdürecek.
Şu anda Pakistan can kayıpları da dahil olmak üzere kamu ve özel mülklere büyük ziyan veren yıkıcı sellerle karşı karşıya. Memleketler arası topluma size yardımcı olması için bildiriniz nedir?
Geçenlerde düzenlenen Bakanlar Heyeti tutanaklarını okuyordum. Pakistan’ın memleketler arası yardım araması gereken epeyce fazla yapısal hasar olduğu istikametindeki başbakanın tavrına katılıyorum. Zira iklim değişikliği durumu biroldukca ülkeyi etkileyecek. Görüyorsunuz, ekonomik tarafta birfazlaca şey oluyor. Türkiye üzere Pakistan da ekonomik baskı altında. Ukrayna’da olanlar bağlantı çizgilerini azalttı, bu biçimdece ticaret kesintiye uğradı. Pakistan, Kovid-19 ile uğraşta muazzam bir çalışma yaptı. Kovid-19 ile epeyce âlâ uğraş etti ve yüz binlerce insanın hayatını kaybettiği Hindistan kadar can kaybı yaşamadı ve o kadar epeyce etkilenmedi. Pakistan, Kovid-19’dan düzgün bir biçimde çıktı fakat memleketler arası tedarik zincirleri hala bozuk ve ülkemiz külfetler yaşadı. Sorun, bu biçimde Ukrayna’daki savaşın milletlerarası siyasete ekonomilerinde derinliğe sahip olmayan ülkelerin finansal olarak daha fazla acı çekeceğine bir biçimde işaret etmesiydi. Pakistan’ın şu an yaşadığı bu. ötürüsıyla, bu mühlet zarfında, bu sorunu çözmek için milletlerarası yardımı da memnuniyetle karşılamamız gerektiğine inanıyorum. Garip, gerçi burada her zamankinden daha fazla yağmur var. Bu cins yağmurları hatırlamıyorum. Tahminen de 40’lı ya da 50’li senelera geri dönmem gerekiyor. Artık yağmurun yol açtığı yıkımı görüyorsunuz. Pakistan’ın kuzey bölgelerindeydim ve bir buzul çöktü. Bizim hiç karşılaşmadığımız garip bir durum zira ansızın çöküyor, su dalgası köyleri yıkıyor, vb. Bu yüzden milletlerarası kuruluşlar, altyapının süratli inşasında ve mağdur olan binlerce şahsa yardım sağlama konusunda Pakistan ile işbirliğine bakmalı.
KAYNAK: AA
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Pakistan’a muhtemel bir ziyaretini nasıl değerlendiriyorsunuz? İki ülke içinde geliştirilmesi gereken alanlar nelerdir?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Pakistan’a ziyaretini memnuniyetle karşılayacağız. Pakistan ve Türkiye derin uzun müddetli bağlara sahip. İslam ümmeti açısından bu münasebet 14 asır öncesine uzanır, devlet olması açısından ise Pakistan’ın kurulmasından bu yana var. Halklar açısından da 19. yüzyılın ortalarından itibaren münasebet var. Türkiye’nin Rusya ile savaşında, Türkiye’de yaşanan sarsıntıda Pakistan’daki Müslümanlar yardımlar organize etti. Türkiye’nin yanında çeşitli savaşlarda yer alması için beşerler gönderdi. Bu sebeple iktidara kim gelirse gelsin iki ülke içinde derin bir anlayış ve münasebet var. Bu ivme uzun müddettir devam ediyor. Karşılıklı bir sevgi olduğuna inanıyorum. Cumhurbaşkanı olduğumda ve bu bakılırsavdilk öncesinde Türkiye’ye ziyaretlerim benim için fazlaca etkileyiciydi. İstanbul ve öbür kentlerin sokaklarında Pakistanlı olduğunu anladıklarında bir sevginin taşması epey şaşırtıcıydı. Türk taksi sürücülerine denk geldim. Benden fiyat almadılar, bunun kardeşlik gereği olduğunu belirttiler ve fiyat almamakta ısrar ettiler. Bu dostluk son derece derin ve bu sebeple her iki ülkenin cumhurbaşkanları ve başbakanları tarafınca son derece gerçek sözlerle vurgulanıyor. Sayın Erdoğan’ın ziyaretini memnuniyetle karşılayacağız. Ülkeler daha fazla iş birliği yapıyorlar. Bu günümüzde değerli bir hale geliyor zira dünya değişiyor. Dünya bir değişim ortasında. Bu sebeple dost olan ülkelerin bu bağları yeni çağda dünyaya yeni biçimde bakmaları gereği konusunda sağlamlaştırmaya muhtaçlıkları var. Örneğin, Ukrayna’daki savaş hepimiz için bir sürprizdi. Biz barış istiyoruz. Barış kelam konusu olduğunda sayın Erdoğan’ın rolü, Pakistan Başbakanı’nın barış arayışları, bence bunlar değerli. Münasebetlerin daha da güçlendirilmesi, karşılıklı yatırımlar… Aramamız gereken şey bu. Türkiye’nin ve Pakistan’ın etrafında neler olup bittiğinin stratejik açıdan anlaşılması değerlidir. İslam ümmetinin bir arada düşünmesi gerçeği yadsınamaz. Bu ebediyen gündemimizde olacak. Bağlarımızın daha da yakınlaştığının gösterilmesi Türkiye ve Pakistan halkı için kıymetli.
ABD, Çin ile Rusya içinde Pakistan’ın ilgilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Rusya’dan petrol ve tahıl alacak mısınız?
Buna hükümetin karar vermesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı bu mevzuda karar mercii değil ama Pakistan uzun vadeli dostu ABD ile yeterli ilgiler istiyor. Emsal biçimde biz Çin ile münasebetimize devam etmek ve bunu ilerletmek istiyoruz. Pakistan için bu, birbirini dışlayan bir şey değil. Hatta öbür harika güçler de bu savaşta kimilerinin dünyaya üstünlük sağlamasını da göz önünde bulundurmalıdır. Pakistan kimsenin elinde bir oyuncak olmak istemiyor. Pakistan bağımsız bir ülke. Pakistan herkesle yeterli alakalar istiyor, bilhassa dünyanın ekonomik çalkantıdan geçtiği bir periyotta. Biz ekonomik bir çalkantının içerisinden geçiyoruz. Türkiye ekonomik bir çalkantının ortasından geçiyor. Kapitalizmin ve hür ticaretin değişimi, gelecekte kuralların nasıl değiştirileceğini, bloklar dünyayı bölecek mi yoksa birleştirecek mi bilmiyoruz. Zira soğuk savaşın yaşandığını gördük. Dünya vatandaşlarının ve harika güçlerin trilyonlarca dolarlık güç kazanılan paralarının sırf silah geliştirmeye harcandığında Karşılıklı Garantili İmha (MAD) doktrininin yaşandığını gördük. Son 10 yılda bu çatışma azaldı. Ortaya çıkan yeni bloklar içinde gelecekte anlayışın geliştirilmesi gerektiğini umuyoruz. Yeni güç blokları geliştirilmeli, dehşetler azaltılmalı ve durumlar için daha fazla anlayış ve ahenk sağlanmalıdır. Dünyanın epey fazla iş birliğine muhtaçlığı var. Pakistan rastgele bir kutuplaşma aramıyor. Pakistan rastgele bir kampta yer almak istemiyor. Pakistan dünyada barış ve dostluk istiyor. Bu ülkeler bizim uzun müddettir dostlarımız. ABD uzun yıllardır Pakistan’ın dostu. Çin de 1960’lardan daha sonra Pakistan’ın yeterli dostu oldu. Kimse bir arkadaş için feda edilmeyi beklemez. Bu bizim kültürümüzde olmaz. Kimse bunu beklemez. Bu sebeple ABD ile ilgilerimizi geliştiriyoruz. Çin ile ilgilerimiz gelişiyor. elbette Türkiye ile ilgilerimiz gelişiyor. Pakistan dünyada barış isteyen bir pozisyonda. Rolümüz barışçıl olmalı. Rolümüz Afganistan’da barışı arıyor olmalı. Zira bu Orta Asya ülkeleriyle alakalar ve malların (Pakistan limanı) denize taşınması için fazlaca kıymetli. Bu, şayet Afganistan’da bir barış olursa, ekonomik refahın rotası. Afganistan barışı arıyor ve Pakistan Afganistan’da barış arayan biraz evvel bahsetmiş olduğum güçlerle daima bir arada olmuştur.
Pakistan ve Çin kuvvetli münasebetlere sahip ve Pekin’in burada Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) üzere büyük yatırımları var. tıpkı vakitte birtakım uzmanlar Çin’in Pakistan’a karşı borç tuzağı diplomasisi yürütebileceğini savunuyor. Bunu nasıl görüyorsunuz?
Biz Çin ile epey yakın dostuz. O denli düşünmüyorum. Ekonomik çıkarlarımız için fazlaca değerli olan Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) paydaşlığımız bulunuyor. Pakistan’da hayli büyük gençlik patlaması var. Yalnızca Çin değil, beraberinde da dünya, gençlerimizi bilişim teknolojisi ve başka dallarda kullanabilmek için ilgileniyor. Bilişim dalı kelam konusu olduğunda dünyada insan kaynağında önemli bir kıtlık var. Dünyada daha fazla data var ve bu dataları tahlil edecek bireyler var. Bu sebeple Çin ile tüm kesimlerdeki iş birliğimiz güç durumuyla, yoksulluğun azaltılması ve iş oluşturma ile başladı. CPEC, (Çin için) mallarının Pakistan üzerinden taşınması için Pekin yahut öteki limanlara götürmekten daha kolay. Bu ve şüphesiz Orta Asya ülkelerine açılan koridorlar Çin ile iş birliğimize yarar sağladı. Ve bunun devam edeceğini düşünüyorum. CPEC’i kullanmak onlar için işleri kolaylaştırdı. Çin ile bağımız fazlaca olumlu oldu ve bence bu devam edecek.
Hindistan ile münasebetlerle ilgili olarak, iki ülke içinde barışa yönelik umutlar için ne söyleyebilirsiniz?
Pakistan Hindistan ile barış arıyor. Ama Hindistan barış arıyor mu, bundan hayli emin değilim. Emin değilim zira tüm tekliflerimiz meçhul bırakıldı. Hindistan’ın Keşmir’deki aksiyonlarının barış için epeyce önemli bir pürüz olduğuna inanıyorum. Demografik değişim yaşanıyor. Bu sayede bölgenin idare biçimini ve halk demografisini değiştirmeye çalışıyorlar. Bu Keşmir halkı için acı verici tehlikeli bir teşebbüs ve ayrıyeten Hindistan tarafınca başlangıçta verilen özel statü sonucuna karşı. Biz özel statüye inanmıyoruz. Keşmir probleminin Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu (BMGK) kararlarınca çözülmesi gerektiğine inanıyoruz. Hindistan bu mevzuyu BM’ye taşıdı. Aksi biçimde Keşmir Pakistan’ın bir kesimi olurdu. Pakistan yeni oluşan BM’ye hürmet duydu. Ancak Pakistan hayal kırıklığına uğradı. Keşmir kelam konusu olduğunda Hindistan’ın denemediği yol kalmadı. Bu, ülkelerimiz içindeki en büyük uyuşmazlık konusu. bununla birlikte, (iktidardaki) Hindistan Halk Partisi’nin (BJP) kanısının Hintli Müslümanlara yönelik ataklara niye olmasından da telaş duyuyoruz ve bence İslam dünyası da bu hususta telaşlı. Müslümanların Hindistan’da yalnızlaştırılma biçimi bizim için acı verici. Türkiye için de öteki İslam ülkeleri için de acı verici. Azınlıkların barış ortasında yaşayabilmesini istiyoruz. Görüyorsunuz, azınlıklar kuşatıldıklarında, dövüldüğünde yahut tecavüze uğradıklarında, yargılandıklarında sesleri bastırılıyor ve bu huzursuzluk yaratıyor. niye Pakistan öteki ülkelerden daha fazla telaşlı. Zira biz komşuyuz. Hindistan’da ne yaşanıyorsa onlar kolay tarafı seçme ve Pakistan’ı suçlama eğilimindeler. Pakistan’ın bununla hiç bir ilgisi yok. Pakistan (Hindistan’da eyalet) Gucerat’taki isyanları kınadı. Pakistan dünyadaki tüm Müslümanların sesidir. Türkiye üzere Müslümanların sesini yükseltti ve Pakistan İslam İşbirliği Teşkilatı’nda (İİT) da kıymetli bir role sahip. Ben Hindistan ile barış istediğimize inanıyorum. Buna kuşku yok. Ancak Hindistan barışa yanlışsız adım atmalı. Keşmir’in ikili bir problem olduğu için memleketler arası forumlarda tartışılamayacağını söyleyerek BM Güvenlik Kurulu kararlarını ihlal ediyorlar. Yani bu bir barış teklifi değil. Ancak Pakistan barış istiyor.
Pakistan, 1996’da Afganistan’da Taliban rejimini tanıyan birinci ülkelerden bir tanesiydi. Evvelki İmran Han devrinde İslamabad yeni Taliban hükümetiyle dünya içindeki meseleleri çözmek için çok etkindi. Lakin mevcut durumda ilginin biraz azaldığı görülüyor. Bunun sebepleri nelerdir?
Buna katılmıyorum. İmran Han hükümeti ile mevcut hükümetin Afganistan siyaseti birbirine fazlaca benziyor. niye bunu söylüyorum, evvelki Pakistan hükümeti Afganistan’da ortalarında öbür kümelerin da bulunduğu geniş çerçeveli hükümet ve adamların olduğu üzere bayanların da eğitiminin teşvik edilmesini istiyordu. Eski hükümet ile yeni hükümetin Afganistan ilgileri bu izler üzerinden devam etti. Pakistan Afganistan’da barışı çok derecede istiyor zira bu bizim iktisadımızla de ilgili. Şayet Afganistan’da barış olursa Pakistan bu ülkenin bir daha inşasına ait yardımlarda en büyük hisseye sahip olacak. Pakistan’ın Afganistan’a muazzam fedakarlıkları oldu. Bugün Türkiye Suriye’den 3,5 milyonun üzerinde mülteciye konut sahipliği yapıyor. Pakistan’ın 40 yıldır 4 milyonu aşkın mülteciyi barındırdığını anlarsınız. Sığınmaya gereksinimi olan insanlara kalplerimizi açtık. Ukraynalı mültecilerin kabul edilmesini memnuniyetle karşılıyorum lakin batı hayli hami oldu. Ancak ikili standart var üzere görünüyor. Ama Pakistan ve Türkiye insani seviyede epey büyük fedakarlıklar yaptı. Pakistan Afganistan ile kardeşçe münasebetler için üzerine düşeni yaptı ve Afganistan’daki yeni hükümete inanıyorum.
Şu anda Pakistan’da siyasi krizin büyüdüğünü görüyoruz. Siyasi başkanlara karşı halkı kışkırtma davaları ve eski Başbakan İmran Han’a yönelik terör davaları açıldı. Bu durum daha ne kadar sürecek?
Zaman vakit siyasi kutuplaşmanın çok hale geldiğini düşünüyorum. Türkiye tarihinde de 70 ve 80’li senelerda siyasi kutuplaşma çok çoktu. Türkiye’de okuyan bir arkadaşımı hatırlıyorum, okullar o periyot 6-7 ay kapalı kalıyordu. Benim rolüm bu siyasi kutuplaşmayı azaltmaya çalışmak. Pakistan bir demokrasidir ve giderek kuvvetli bir demokrasiye dönüşüyor. Zira yaşanmakta olan bu imtihan ve musibetlerden geçiyoruz. Kutuplaşmanın benim yorumlarıma daha az muhtaçlığı var. Bu kutuplaşmayı artırmak istemiyorum. Yapabileceğim bir şey var ise her şeyin daha barışçıl olmasını isterim. Doğal ki BM’deki ülkeleri Pakistan’da yaşananlarla ilgili konuşmaya davet eden bu tıp aksiyonlardan kaçınılmalı. Pakistan 60 yahut 70 televizyon kanalı ve özgür medya ile kendisiyle gurur duyuyor. Lakin kimi vakit hükümetin birtakım hareketleri medyanın gerçek ve gerçekleri haberleştirmekten korktuğu bir durum meydana getiriyor. Bu dalda ilerleme kaydedilmesi gerektiğine inanıyorum. Medya söylemiş olduklerine dikkat etsin. Ve beraberinde hükümet, medya çalışanlarımız ve dünya basını tarafınca hoşlanmayan bir adım atmaya teşvik edilmiyor.
Gazeteciler Pakistan’da şu anda maksatta. Hükümete direktiflerinize karşın medya ve gazetecilere yönelik tutuklamalar ve aksiyonlar devam ediyor. Bu ülkenizin yurt haricindeki imajını etkilemez mi? Hükümet niye muhalif sesleri amaç alıyor?
Medyanın bize özgür söz verebilmesi gerektiğine inanıyorum. Medyanın da sorumluluğu olduğunu düşünüyorum. kimi vakit medya benim açıklamalarımdan da anlatmak istediğim şeyin haricinde sözlerimi yakalıyor. Memleketler arası medyanın önyargılarını nasıl tabir ettiğini görüyorsunuz. Medyanın önyargılarını sürdürmesini bekliyorum. Tüm Avrupa medyası Avrupa yönelimli, tüm doğu medyası da doğu yönelimli. Onlar birbirlerinin önyargılarını ve sorunlarını anlamıyorlar ve dünya meselelerine birebir mercekle bakıyorlar. Bu mümkün değil. Pakistan’da hükümetin medyayla münasebetine ve siyasi partiler içindeki ilgilere daha az bağrışma ve daha fazla iş birliği ve olgunluğun gelmesi gerektiğine inanıyorum.
Daha evvelki konuşmalarınızda ordunun tartışmalara mevzu edilmemesi konusunda ikazlarınız oldu. Ordu kurumu Pakistan için nasıl bir mana tabir ediyor?
Pakistan Anayasası birkaç bahiste pek açık. Pakistan Anayasası yargıyı eleştirmemeniz gerektiğini söyler zira yargı baskı altına girebilir ve orduyu eleştirmemelisiniz. niye? Zira onlar disiplin sistemine sahip. Afganistan, Suriye, Libya, Yemen’de her şey terörden ötürü darmadağın oldu. Lakin yiğitçe bir savaş veren ve terörü yenen, Pakistan ordusu ve halkıydı. Kısmen acı çektik lakin Pakistan’ı etkilemedi. Bu, ordunun muazzam bir katkısı. Lakin toplumsal medya büyük bir medya. Kimi önderlerimiz 17-20 milyon kişi tarafınca takip ediliyor. Ben Twitter’a 2007’de katıldım. Toplumsal medyada etkinim ve insanlara bunun epeyce farklı bir olgu olduğunu söylüyorum. Bu yeni dünyanın anlamaya çalıştığı bir olgu. Biz ve yargı bu olguyu anlamadığımız için YouTube Pakistan’da 2 yıl boyunca yasaklandı. Ne büyük kayıp. Zira bu ortamı anlayamadılar. Tenkide gelince, Pakistan haricinde oturup sizi ve bilgi akışını eleştiren beşerler olabilir. Şayet tenkit yüzünden yasaklanıyorsa, tahminen yüzde 10’u eleştirel lakin yüzde 90’ı bilgi akışı. Lakin bir daha de hepsini yasaklıyorsun. Misal biçimde dünyada bugün toplumsal medya üzerinde fazlaca fazla hassasiyet var. Beşerler kendilerini tabir etme konusunda özgür. Ben siyaset içerisinde faaliyet gösterirken 60 bireyle protesto yaptığımı, barışçıl olmasını istediğimizi hatırlıyorum. Bir hükümet binasına girdiğimizde bir kişi cam kapıyı o denli kuvvetli çekti ki kapı kırıldı ve bu durum hakkımda davaya yol açtı. Ben 2 sene boyunca bu davayla gayret için mahkemeye gittim. Lakin ben 50 kişiyi yönetemezsem sen toplumsal medyayı nasıl yönetebilirsin? Bu yüzden eski jenerasyonumuzun daha fazla hassasiyeti olduğunu düşünüyorum. Ben de toplumsal medyada hakarete uğruyorum. Lakin onlar bana hakaret etmiyorlar, kendi takipçileriyle konuşuyorlar. Bana edilen hakaret onların kendi takipçileriyle diyaloğunun bir kesimi. Bence dünya bundan öğrenmeyi sürdürecek.
Şu anda Pakistan can kayıpları da dahil olmak üzere kamu ve özel mülklere büyük ziyan veren yıkıcı sellerle karşı karşıya. Memleketler arası topluma size yardımcı olması için bildiriniz nedir?
Geçenlerde düzenlenen Bakanlar Heyeti tutanaklarını okuyordum. Pakistan’ın memleketler arası yardım araması gereken epeyce fazla yapısal hasar olduğu istikametindeki başbakanın tavrına katılıyorum. Zira iklim değişikliği durumu biroldukca ülkeyi etkileyecek. Görüyorsunuz, ekonomik tarafta birfazlaca şey oluyor. Türkiye üzere Pakistan da ekonomik baskı altında. Ukrayna’da olanlar bağlantı çizgilerini azalttı, bu biçimdece ticaret kesintiye uğradı. Pakistan, Kovid-19 ile uğraşta muazzam bir çalışma yaptı. Kovid-19 ile epeyce âlâ uğraş etti ve yüz binlerce insanın hayatını kaybettiği Hindistan kadar can kaybı yaşamadı ve o kadar epeyce etkilenmedi. Pakistan, Kovid-19’dan düzgün bir biçimde çıktı fakat memleketler arası tedarik zincirleri hala bozuk ve ülkemiz külfetler yaşadı. Sorun, bu biçimde Ukrayna’daki savaşın milletlerarası siyasete ekonomilerinde derinliğe sahip olmayan ülkelerin finansal olarak daha fazla acı çekeceğine bir biçimde işaret etmesiydi. Pakistan’ın şu an yaşadığı bu. ötürüsıyla, bu mühlet zarfında, bu sorunu çözmek için milletlerarası yardımı da memnuniyetle karşılamamız gerektiğine inanıyorum. Garip, gerçi burada her zamankinden daha fazla yağmur var. Bu cins yağmurları hatırlamıyorum. Tahminen de 40’lı ya da 50’li senelera geri dönmem gerekiyor. Artık yağmurun yol açtığı yıkımı görüyorsunuz. Pakistan’ın kuzey bölgelerindeydim ve bir buzul çöktü. Bizim hiç karşılaşmadığımız garip bir durum zira ansızın çöküyor, su dalgası köyleri yıkıyor, vb. Bu yüzden milletlerarası kuruluşlar, altyapının süratli inşasında ve mağdur olan binlerce şahsa yardım sağlama konusunda Pakistan ile işbirliğine bakmalı.
KAYNAK: AA