Anadolu coğrafyası, tarih ortasında binlerce kültüre mesken sahipliği yaptı. Anadolu, birfazlaca devletin kimi vakit geçiş noktası kimi vakit ünlü yolların durağı oldu. kimi vakit de Anadolu’da birtakım kentler biroldukca devlete başşehirlik yaptı. Bu özelliği ile uzun yıllar boyunca saraylar, medreseler, hanlar ve kervansaraylar üzere tarihî birfazlaca yapıyı ortasında barındırdı ve barındırmaya devam ediyor. Bu yazımızda da hem mimari hem tarihî açıdan kıymetli olan ve kesinlikle görmeniz gereken hanları sizler için derledik. Gelin Türkiye’deki bilinen tarihî hanları birlikte inceleyelim.
Sultan Hanı/Aksaray
Selçuklu İmparatoru Aleaddin Keykubat tarafınca yaptırılan Sultan Hanı, Aksaray-Konya yolu üzerinde bulunuyor. İmalinden kısa bir süre daha sonra yanan han, Seraceddin Bin Ahmet Bin El Hasan tarafınca tekrar yaptırıldı. Vakit zaman Moğol istilasına uğrayan han, yazlık ve kışlık olarak iki biçimde inşa edilmiş. Mimari yapısı ve büyüklüğü ile Türkiye’nin değerli hanlarından biri.
Karatay Han/Kayseri
Celâleddîn Karatay tarafınca Kayseri’nin Bünyan ilçesinin Karadayı köyünde inşa edilmiş. İki kısım olarak yapılan Karatay Han’ın yazlık kısmı avlulu olarak inşa edilirken kışlık kısmı kapalı biçimde yapılmış. Enine yedi nefli (ana gövde) olarak yapılan kışlık kısmın duvarları piramidal külah örtülü kubbelerle kapatılmış. Giriş eyvanında avluya bakan kemer kısmında yer alan sivri dişli ve küçük kulaklı iki ejder kabartma tasviri dikkat çekiyor.
Gümrük Hanı/Gaziantep
Yalnızca bir gastronomi kenti olarak değil ünlü hanları ile de dikkat çeken Gaziantep’te bulunan Gümrük Hanı kente gelip giden yolcuların konaklamaları için inşa edilmiş. Han restore edilerek ‘Yaşayan Müze Tarihi Gümrük Hanı’ olarak hizmet veriyor. Gümüşçülük, kilimcilik, yemeni, sedefkârlık ve Gaziantepli konut hanımlarının el emeği göz parıltısı Antep işi işlemeleri bu handa bulmak mümkün.
Çengelhan/Ankara
1763 yılında III. Mustafa tarafınca yaptırılan bu han, sipahi askerlerinin barınması için inşa edilmiş. İki kat ve üç avludan oluşan Çengelhan, mimari dokusu ile dikkat çekiyor. Bu han inşa edildiği periyoda bakılırsa kesme taşın kullanıldığı ender yapılardan birisi. Şu an çarşı olarak hizmet veren bina ziyaretçilerini hâlâ dimdik bir biçimde ağırlamaya devam ediyor. Han ortasında bulunan işletmeler yardımıyla hanı seyrederken çayınızı yahut kahvenizi yudumlayarak siz de bu tarihî yapının esintisine kendinizi kaptırabilirsiniz.
Taşhan/Afyon
III. Gıyaseddin Keyhüsrev periyodunda Taş Medrese’nin mimarı Oğul Beyefendi Bin Muhammed’e yaptırılmış. Binanın yapısı kare biçiminde olup bu vakte kadar bozulmadan kalabilen tarihî hanlardan birisi. Tuğladan yapılmış kubbeye ve kesme taştan yapılan iç yere sahip hanın damı ise topraktan yapılmış.
Yol Geçen Hanı/Batman
Bir nitekim doğan bu nüktedan tabirin kaynağı olan bu han, Batman ilinin Hasankeyf ilçesinde bulunuyor. Hasankeyf Kalesi’nin altından Dicle ırmağına gerçek açılan Yol Geçen Hanı, doğal bir mağara olup loş ve egzotik havasıyla biroldukça ziyaretçiyi kendisine çekiyor. Sahiden gireni ve çıkanı belirli olmayan bu hana ulaşım su yolu ile yapılıyor.
Meczuplar Hanı( Hüsrev Paşa Hanı)/Diyarbakır
Mimarisini günümüze kadar koruyan hanların en mühimlerinden biri de Meczuplar Hanı. Mardin Kapı mevkiinde bulunan han, 1527’de bu biçimdeın Diyarbakır Valisi Hüsrev Paşa tarafınca yaptırılmış. Han, cami ve medrese ile birlikte inşa edilmiş. İsminin Meczuplar Hanı olmasının niçini ise hacı adaylarını Hicaz’a götürecek meczupların (rehber) bu hanı konaklama maksatlı kullanmış olmaları.
Çuhacı Han/İstanbul
18. yüzyılda Damat İbrahim Paşa tarafınca yaptırılan Çuhacı Han, düzgün dikdörtgen mimariye sahip. Taş ve tuğla işçiliğindeki titizlik ve yüzeydeki çıkma konsollar yapıya ahenkli bir görünüm kazandırmış. Çeşitli onarımlarla desteklenerek günümüze kadar gelen bu han, Nuruosmaniye Cami yakınlarında bulunuyor.
Kurşunlu (İsmail Bey) Han/Kastamonu
Kastamonu merkezinde bulunan Kurşunlu Han, 1460 yılında Candaroğlu Beyefendisi İsmail Beyefendi tarafınca yaptırılmış. 2 katlı ve avlusu olan hanın ortasında 51 tane oda bulunuyor. 11 dükkâna da mesken sahipliği yapan han, şu an özel bir otel olarak kullanılsa bile tarihî hanı ziyaret etmek isteyenler için de kapıları açık.
Sultan Hanı/Aksaray
Selçuklu İmparatoru Aleaddin Keykubat tarafınca yaptırılan Sultan Hanı, Aksaray-Konya yolu üzerinde bulunuyor. İmalinden kısa bir süre daha sonra yanan han, Seraceddin Bin Ahmet Bin El Hasan tarafınca tekrar yaptırıldı. Vakit zaman Moğol istilasına uğrayan han, yazlık ve kışlık olarak iki biçimde inşa edilmiş. Mimari yapısı ve büyüklüğü ile Türkiye’nin değerli hanlarından biri.
Karatay Han/Kayseri
Celâleddîn Karatay tarafınca Kayseri’nin Bünyan ilçesinin Karadayı köyünde inşa edilmiş. İki kısım olarak yapılan Karatay Han’ın yazlık kısmı avlulu olarak inşa edilirken kışlık kısmı kapalı biçimde yapılmış. Enine yedi nefli (ana gövde) olarak yapılan kışlık kısmın duvarları piramidal külah örtülü kubbelerle kapatılmış. Giriş eyvanında avluya bakan kemer kısmında yer alan sivri dişli ve küçük kulaklı iki ejder kabartma tasviri dikkat çekiyor.
Gümrük Hanı/Gaziantep
Yalnızca bir gastronomi kenti olarak değil ünlü hanları ile de dikkat çeken Gaziantep’te bulunan Gümrük Hanı kente gelip giden yolcuların konaklamaları için inşa edilmiş. Han restore edilerek ‘Yaşayan Müze Tarihi Gümrük Hanı’ olarak hizmet veriyor. Gümüşçülük, kilimcilik, yemeni, sedefkârlık ve Gaziantepli konut hanımlarının el emeği göz parıltısı Antep işi işlemeleri bu handa bulmak mümkün.
Çengelhan/Ankara
1763 yılında III. Mustafa tarafınca yaptırılan bu han, sipahi askerlerinin barınması için inşa edilmiş. İki kat ve üç avludan oluşan Çengelhan, mimari dokusu ile dikkat çekiyor. Bu han inşa edildiği periyoda bakılırsa kesme taşın kullanıldığı ender yapılardan birisi. Şu an çarşı olarak hizmet veren bina ziyaretçilerini hâlâ dimdik bir biçimde ağırlamaya devam ediyor. Han ortasında bulunan işletmeler yardımıyla hanı seyrederken çayınızı yahut kahvenizi yudumlayarak siz de bu tarihî yapının esintisine kendinizi kaptırabilirsiniz.
Taşhan/Afyon
III. Gıyaseddin Keyhüsrev periyodunda Taş Medrese’nin mimarı Oğul Beyefendi Bin Muhammed’e yaptırılmış. Binanın yapısı kare biçiminde olup bu vakte kadar bozulmadan kalabilen tarihî hanlardan birisi. Tuğladan yapılmış kubbeye ve kesme taştan yapılan iç yere sahip hanın damı ise topraktan yapılmış.
Yol Geçen Hanı/Batman
Bir nitekim doğan bu nüktedan tabirin kaynağı olan bu han, Batman ilinin Hasankeyf ilçesinde bulunuyor. Hasankeyf Kalesi’nin altından Dicle ırmağına gerçek açılan Yol Geçen Hanı, doğal bir mağara olup loş ve egzotik havasıyla biroldukça ziyaretçiyi kendisine çekiyor. Sahiden gireni ve çıkanı belirli olmayan bu hana ulaşım su yolu ile yapılıyor.
Meczuplar Hanı( Hüsrev Paşa Hanı)/Diyarbakır
Mimarisini günümüze kadar koruyan hanların en mühimlerinden biri de Meczuplar Hanı. Mardin Kapı mevkiinde bulunan han, 1527’de bu biçimdeın Diyarbakır Valisi Hüsrev Paşa tarafınca yaptırılmış. Han, cami ve medrese ile birlikte inşa edilmiş. İsminin Meczuplar Hanı olmasının niçini ise hacı adaylarını Hicaz’a götürecek meczupların (rehber) bu hanı konaklama maksatlı kullanmış olmaları.
Çuhacı Han/İstanbul
18. yüzyılda Damat İbrahim Paşa tarafınca yaptırılan Çuhacı Han, düzgün dikdörtgen mimariye sahip. Taş ve tuğla işçiliğindeki titizlik ve yüzeydeki çıkma konsollar yapıya ahenkli bir görünüm kazandırmış. Çeşitli onarımlarla desteklenerek günümüze kadar gelen bu han, Nuruosmaniye Cami yakınlarında bulunuyor.
Kurşunlu (İsmail Bey) Han/Kastamonu
Kastamonu merkezinde bulunan Kurşunlu Han, 1460 yılında Candaroğlu Beyefendisi İsmail Beyefendi tarafınca yaptırılmış. 2 katlı ve avlusu olan hanın ortasında 51 tane oda bulunuyor. 11 dükkâna da mesken sahipliği yapan han, şu an özel bir otel olarak kullanılsa bile tarihî hanı ziyaret etmek isteyenler için de kapıları açık.